8.2.1. Çelik Taşıyıcı Sistemlerin Sınıflandırılması
Depreme karşı davranışları bakımından, çelik binaların yatay yük taşıyıcı sistemleri, aşağıda tanımlanan iki sınıfa ayrılmıştır. Bu iki sınıfa giren sistemlerin karma olarak kullanılmasına ilişkin özel durum ve koţullar, Bölüm 6’daki 6.5.4’te verilmiştir. Taşıyıcı sistemde betonarme perdelerin kullanılması durumunda Bölüm 7’deki 7.6 veya 7.10’da verilen kurallar uygulanacaktır.

8.2.1.1 - Aşağıda belirtilen çelik taşıyıcı sistemler, Süneklik Düzeyi Yüksek Sistemler olarak tanımlanmıştır:

(a)  8.3’te belirtilen koşulları sağlayan çerçeve türü taşıyıcı sistemler,

(b) 8.4’te belirtilen koşulları sağlayan dışmerkez çaprazlı çelik perdelerden oluşan yatay yük taşıyıcı sistemler,

(c) Yukarıda belirtilen iki tür sistemin birleşiminden oluşturulan çaprazlı çelik perdeli -çerçeveli sistemler.

8.2.1.2 - Aşağıda belirtilen çelik taşıyıcı sistemler, Süneklik Düzeyi Normal Sistemler olarak tanımlanmıştır:

(a) 8.5’te belirtilen koşulları sağlayan çerçeve türü taşıyıcı sistemler,

(b) 8.6’da belirtilen koşulları sağlayan merkezi çaprazlı çelik perdelerden oluşan yatay yük taşıyıcı sistemler,

(c) Yukarıda belirtilen iki tür sistemin birleşiminden oluşturulan çaprazlı çelik perdeli -çerçeveli sistemler.

Bu bölümün kapsamı içinde bulunan çelik taşıyıcı sistemlerim tasarımı; bu yönetmelikte Bölüm6’da verilen deprem yükleri ve hesap kuralları, TS-498’de öngörülen diğer yükler, emniyet gerilmeleri yöntemine ilişkin TS-648 ve TS-3357 veya taşıma gücü yöntemine ilişkin TS-4561’deki kurallara göre yapılacaktır. Ancak sadece çerçevelerden oluşan yatay yük taşıyıcı sistemlerinde, TS-4561’in en fazla iki katlı binalara kadar geçerli olduğu gözönünde tutulacaktır.

8.2.3.1 - Emniyet Gerilmeleri Yöntemi’ne göre yapılan kesit hesaplarında, birleşim ve ekler dışında, emniyet gerilmeleri için TS-648’deki EİY yükleme durumunda izin verilen %15 arttırım, deprem durumunda en fazla %33’e çıkarılabilir.

8.2.3.2 - Taşıma Gücü Yöntemi’ne göre yapılan kesit hesaplarında, deprem etkisini içeren yükleme durumları için TS-4561’deki yük katsayıları aşağıdaki şekilde değiştirilecektir:

Ayrıca, Taşıma Gücü Yöntemi ile TS-4561’e göre yapılacak hesaplarda çelik akma sınırına uygulanacak malzeme güvenlik katsayısı 1.15, betonarme-çelik kompozit döşemelerde beton karakteristik basınç dayanımına uygulanacak malzeme güvenlik katsayısı ise 1.5 olarak alınacaktır.

8.2.3.3 - Bütün deprem bölgelerinde kaynak emniyet gerilmesi veya taşıma gücü %25 oranında azaltılacaktır. Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, şantiyede kaynaklı birleşim ve eklerin sertifikalı kaynakçı tarafından yapılması zorunludur.

 

Kesit hesapları TS-648’e göre emniyet gerilmeleri yöntemi ile yapılsa bile, tüm çerçeve elemanlarında başlık genişliği / kalınlığı ve gövde derinliği / kalınlığı oranları için TS-4561, Madde 2.5.4’de verilen koşullara uyulacaktır.

8.3.2.1 - Çerçeve türü sistemlerde veya perdeli-çerçeveli sistemlerin çerçevelerinde, gözönüne alınan deprem doğrultusunda her bir kolon - kiriş düğüm noktasına birleşen kolonların plastikleşme momentlerinin toplamı, o düğüm noktasına birleşen kirişlerin plastikleşme momentleri toplamından daha büyük olacaktır (Sekil 8.1):

Denk.(8.2), depremin her iki yönü için elveriţsiz sonuç verecek ţekilde ayrý ayrı uygulanacaktır. Kolon plastikleşme momentlerinin hesabında, depremin yönü ile uyumlu olarak bu momentleri en küçük yapan tasarım eksenel kuvvetleri gözönüne alınacaktır.

Tek katlı binalarda ve çok katlı binaların en üst katındaki düğüm noktalarında Denk.(8.2)’nin sağlanıp sağlanmadığına bakılmayacaktır.

8.3.3.1 - Sadece çerçevelerden veya perde ve çerçevelerin birleţiminden oluţan taţýyıcı sistemlerde, gözönüne alınan deprem doğrultusunda binanın herhangi bir i’inci katında, aşağıdaki Denk.(8.3)’ün sağlanması koşulu ile, ilgili katın alt ve/veya üstündeki bazı düğüm noktalarında Denk.(8.2)’nin sağlanamamış olmasına izin verilebilir.

a _i = V_is / V_ik ³ 0.70 (8.3)

8.3.3.2 - Denk.(8.3)’ün sağlanması durumunda, 0.70 < a _i < 1.00 aralığında, Denk. (8.2)’nin hem alttaki, hem de üstteki düğüm noktalarında sağlandığı kolonlara etkiyen eğilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/a _i) oranı ile çarpılarak arttırılacaktır.

8.3.3.3 - Herhangi bir katta Denk.(8.3)’ün sağlanamaması durumunda, sadece çerçevelerden veya perde ve çerçevelerin birleşiminden oluşan taşıyıcı sistemlerdeki tüm çerçeveler süneklik düzeyi normal çerçeve olarak gözönüne alınacak ve Tablo 6.5’e göre Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı değiştirilerek hesap tekrarlanacaktır. Ancak Bölüm 6’daki 6.5.4.2’de belirtildiği üzere, süneklik düzeyi normal çerçevelerin, süneklik düzeyi yüksek perdelerle birarada kullanılması da mümkündür.

8.3.4.1 - Çerçevelerin kolon-kiriţ birleţimlerinde kolon sürekli olacaktýr. Kirişin kolon kesitinin başlığına bağlanması durumunda kolon gövdesi kiriş başlığı seviyesinde berkitme levhaları ile güçlendirilecektir.

8.3.4.2 - Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, eğilme aktaran birleşim ve eklerde kaba bulon kullanılamaz. Ancak, öngermeli olarak kullanılan yüksek dayanımlı bulonlar ve ankraj bulonları bu kısıtlamanın dışındadır. Yüksek dayanımlı bulonlar ISO 8.8 veya 10.9 kalitesinde olacaktır.

8.3.4.3 - Kolon ekleri, kolon-kiriţ birleţim yerinden en az kat yüksekliđinin 1/4’ü kadar uzakta yapýlacaktır. Eklerin küt kaynakla yapılması durumunda, kaynak ağzı açılacak ve derin penetrasyonlu kaynak kullanılacaktır.

8.3.4.4 - Köşe kaynaklı ya da öngermesiz bulonlu kolon-kiriş birleşimlerinin yük aktarma gücü, birleşime bağlanan elemanın taşıma gücünün 1.20 katından daha az olamaz. Diğer tür kolon-kiriş birleşimlerinde, birleşimin yük aktarma gücü, birleşime bağlanan elemanın kendi taşıma gücünden hiçbir zaman daha az olamaz.

8.3.4.5 - Kiriţ ekleri, kolon-kiriţ birleţim yerinden en az kiriţ yüksekliđi kadar uzakta yapılacaktır.

8.3.4.6 - Birleşim ve ek hesaplarının proje hesap raporlarında ayrıntılı olarak verilmesi zorunludur.



8.4. SÜNEKLİK DÜZEYİ YÜKSEK ÇELİK ÇAPRAZLI PERDELER

Süneklik düzeyi yüksek çelik çaprazlı perdeler; kolonlar, kirişler ve düğüm noktalarına dışmerkez olarak bağlanan çapraz örgü çubuklarından oluşan yatay yük taşıyıcı sistem elemanlarıdır. Bu elemanlara uygulanacak koşullar aşağıda belirtilmiţtir:

8.4.1 - Örgü çubuklarının kolon-kiriş birleşim noktasına ya da iki örgü çubuğunun bir kiriş üzerindeki ortak birleşim noktasına göre dışmerkezliği, perde kolonları arasındaki açıklığın 1/5’i ile 1/10’u arasında seçilecektir. Dışmerkez örgü çubuklarının kirişle birleşme noktalarında, kirişin yanal burkulmasının ve ayrıca yerel burkulmaların önlenmesi için gerekli önlemler alınacaktır.

8.4.2 - Örgü çubuklarının kolonlara bağlandığı çaprazlı perdelerde, bağlantı kolon kesitinin başlığına yapılacaktır. Kolon gövdesine bağlantı yapılamaz.

8.4.3 - Basınç kuvveti de alacak şekilde hesaplanan örgü çubuklarının narinlik oranı 100’den fazla olamaz.

8.4.4 - Birden çok parçalı olup basınç kuvveti de alan örgü çubuklarında, TS-648’in ara bağlantılara ilişkin tüm kuralları geçerlidir.

8.4.5 - Örgü çubuklarının birleşimlerinde kaba bulon kullanılması durumunda, bulonların emniyet gerilmeleri %33 azaltılacaktır.



8.5. SÜNEKLİK DÜZEYİ NORMAL ÇERÇEVELER

8.5.1 - Süneklik düzeyi normal çerçevelerde, süneklik düzeyi yüksek çerçeveler için yukarıda 8.3.1, 8.3.2 ve 8.3.3’te verilen koşullara uyulması zorunlu değildir.

8.5.2 - Süneklik düzeyi yüksek çerçeveler için yukarıda 8.3.4’te verilen koţullar, 8.3.4.2 hariç olmak üzere, süneklik düzeyi normal çerçeveler için de geçerlidir.

8.5.3 - Süneklik düzeyi normal çerçevelerde ek ve birleşimlerin hesabında, Bölüm 6’ya göre bulunan iç kuvvetlerin iki katı kullanılacaktır.